Het lectoraat Supply Chain Innovation is een van de jongste onderzoeksgroepen van de HZ. In 2020 werd een groep onderzoekers samengebracht rond lector Thierry Verduijn, die met grote voortvarendheid een aantal projecten optuigde in de Zeeuwse logistieke sector. Na zijn vertrek en een groot deel van de oorspronkelijke onderzoekers zijn er nieuwe, jonge onderzoekers gekomen om het lectoraat en zijn projecten voort te zetten. Met succes, aangezien er vorig jaar maar liefst zeven daarvan succesvol zijn afgesloten. HZ Discovery sprak met Andres Caballero en Evelot Westerink-Duijzer over twee van de projecten die een idee geven op welk soort onderzoek het lectoraat zich richt.
Het lectoraat doet onderzoek naar innovaties in de logistiek. Het doel is daarbij om de logistieke ketens in Zeeland efficiënter, responsiever, duurzamer en meer concurrerend maken. Het gaat daarbij niet om het bouwen en ontwikkelen van innovatieve technieken, zoals autonoom rijdende voertuigen, maar om de implicaties van een innovatie voor de manier van werken van een bedrijf. Het lectoraat heeft een inhoudelijke verbinding met het onderwijs van de opleiding Logistics Engineering. Op het ogenblik is die meer op ad-hoc basis dan structureel, maar daar komt de komende tijd wellicht verandering in nu deze opleiding een curriculumherziening zal ondergaan.
Autonoom varen in Zeeland
Het lectoraat heeft deelgenomen in een consortium dat de mogelijkheden voor het gebruik van autonome vaartuigen in Zeeland heeft onderzocht. Het zogenaamde Fieldlab Autonomous Shipping Technology (FAST) bestond uit een aantal verschillende werkpakketten waarin veel partijen van zowel de HZ alsook daarbuiten participeerden.
Het eerste was de ontwikkeling van een autonoom vaartuig dat resulteerde in een werkend prototype, een autonoom bootje dat een paar maanden heeft gevaren tussen het centrum van Vlissingen en het station. Damen was een van de partners.
Het tweede werkpakket had tot doel om een platform autonoom varen te realiseren voor onderzoek en onderwijs met een boot op ware grootte.
Het derde werkpakket verkende het gebruik van robotvaartuigen in de toeristische sector. Hierbij werd vooral gedacht aan zelf-varende pontjes, maar ook aan rondvaarten per schip met bodem van glas tot zelfs duikboten om het onderwaterleven te bekijken en bezorgdiensten op het water. HZ Kenniscentrum Kusttoerisme had hierin een belangrijke rol.
In het vierde en laatste werkpakket werden de mogelijkheden onderzocht van autonome scheepvaart voor de logistieke sector in Zeeland. Denk daarbij aan containervervoer over relatief korte afstanden en op drukbevaren trajecten.
Jullie hebben deelgenomen aan dit project samen met heel veel verschillende partners. Wat was daarin de rol van het lectoraat?
Andres: “Inhoudelijk hebben we vooral bijgedragen aan het vierde werkpakket. We hebben casestudies uitgevoerd, experts geïnterviewd, workshops georganiseerd en conferenties bijgewoond over autonome scheepvaart. Rapportages in de vorm van een eindrapport en artikelen waren ook een belangrijk deel van ons werk. In het tweede werkpakket hadden we een coördinerende rol om de complexe innovatie te stroomlijnen die van de technische partners kwam, zoals het lectoraat Data Science, Engineering, Marof en TU-Delft.”
De aard van het project was voornamelijk explorerend, kijken wat de mogelijkheden en moeilijkheden zijn van autonoom varen. Welke mogelijkheden zien jullie?
Andres: "In Zeeland wordt er met vracht veel heen en weer gevaren van de ene terminal naar de andere. Daar liggen kansen voor zelf-varende of op afstand bestuurde schepen. Je moet daarbij denken aan afstanden tot ongeveer zes kilometer. De schepen liggen soms enige tijd te wachten voordat ze gelost worden. Bij een autonoom schip hoeft je de stuurman niet door te betalen. Bovendien is voortdurend pendelen niet bepaald het meest interessante werk voor een schipper."
Wat zijn de belangrijkste knelpunten?
Andres: “Autonoom varen is een onderwerp met heel veel verschillende aspecten. Het gaat om veiligheid, de techniek, de financiële haalbaarheid, de beleving van de gebruiker en wetgeving. Die laatste maakt dat er nog niet met autonome schepen gevaren kan worden. Toen de Scheepvaartverkeerswet werd opgesteld was er nog geen sprake van zelf-varende schepen. Het mag dus simpelweg niet, tenzij er ontheffingen worden verleend. Dat maakt ondernemers huiverig om in te stappen.”
En voelen de gebruikers ervoor om in een boot zonder stuurman te stappen?
Andres: “Dat hangt ervan af aan wie je het vraagt. Iemand die niet kan zwemmen of bang is van water zal zeker niet in een zelf-varende boot stappen. De mensen aan wie we de vraag voorgelegd hebben noemen de veiligheid direct als belangrijkste voorwaarde.”
Living lab autonoom transport Zeeland
Ook op het land heeft het lectoraat de mogelijkheden onderzocht van autonoom vervoer. Op de containerterminal van Lineage Logistics, het vroegere Kloosterboer is een proef gedaan met een zelfrijdende terminal tractor, ontwikkeld door Terberg. De tractor is in staat om geheel zelfstandig een container te vervoeren van en naar de plaats waar hij wordt gelost of geladen. In de proef is uitgebreid getest hoe de tractor functioneert tussen het overige verkeer, inclusief voetgangers en fietsers, en bij wisselende weersomstandigheden zoals lage zoninval en regen.
Was ook hier de wetgeving een belangrijk struikelblok?
Evelot: “De proef werd gedaan op particulier terrein en niet op de openbare weg, wat ruimere mogelijkheden geeft. De bedoeling was om ook op de openbare weg te gaan rijden, wat op zich wel kan, maar daarvoor moest een dermate uitgebreid vergunningentraject worden doorlopen dat we ervan hebben afgezien.”
Wat was jullie rol in het project?
Evelot: “Een afstudeerder van ons heeft gekeken hoe de logistieke systemen ingericht moeten worden als er gebruikgemaakt wordt van autonome voertuigen. Bijvoorbeeld bij het lossen van een schip moet er een opdracht doorgegeven worden naar welke stapel containers de tractor dient te rijden. Verder hebben we voor verschillende andere bedrijven onderzocht of autonome tractors economisch rendabel zijn. Daaruit kwam naar voren dat dat inderdaad zo is. En dat geldt zelfs als de voertuigen niet helemaal autonoom zijn, maar door iemand in een controlekamer in de gaten gehouden worden.
Daarnaast hebben we onderzocht of het mogelijk is om een pool van dergelijke tractors te hebben die verschillende bedrijven met elkaar delen. Helaas hebben de onderzochte bedrijven de wagens allemaal op ongeveer dezelfde tijd nodig, dus de tractors delen is maar heel beperkt mogelijk.”
Gaan er nu snel op de containerterminals zelfrijdende wagens komen?
Evelot: “Het is nu nog geen verkoopbaar product, maar Terberg experimenteert verder met de tractor door er software in te bouwen van andere ontwikkelaars. Ik heb begrepen dat Lineage (Kloosterboer) zeker geïnteresseerd is om de terminal tractor in te zetten wanneer er een op de markt komt.”
Op dit moment zijn jullie als lectoraat een soort autonoom werkend team, zonder lector. Hoe staat het met de opvolging van Thierry Verduijn?
Evelot zegt dat het lectoraat prima functioneert zonder lector, omdat er nu voldoende nieuwe projecten zijn gestart in opvolging van de afgeronde projecten. Ze ziet de taak van een nieuwe lector vooral in de toekomst van het lectoraat: “Je hebt iemand nodig die het stuur of roer in handen heeft, die richting in het onderzoek aanbrengt en die acquisitie pleegt.” Andres: “We hebben een taai jaar achter de rug met het afronden van alle projecten. Ik denk dat we dat goed hebben gedaan, maar het is altijd beter om een lector te hebben die toeziet of de kwaliteit optimaal is.”
